Prof. Dr. N. Reha Tandoğan - Op. Dr. Asım Kayaalp

Ağrılı kemik iliği ödemi nedir?

Ağrılı kemik iliği ödemi, orta-ileri yaştaki hastalarda görülen bir sorundur. En sık diz ekleminde görülmekle birlikte, kalça ve ayak bileği eklemlerinde de görülebilir. Sıklıkla hastaların daha önceden var olan eklem kıkırdağı aşınması (osteoartrit) vardır. Bazen bir uzun yürüyüş, bazen alışık olunmayan şiddetli bir aktivite bazen de hiç bir sebep olmaksızın ortaya çıkabilir. Kapalı bir odacık gibi kabul edebileceğimiz kemik iliğinde biriken ödem sıvısı basınç artışına bu da şiddetli ağrıya yol açar.

Doktorunuz hastalık hikayesini dinleyip, muayene ettikten sonra yapacağı görüntüleme testleri ile hastalığın tanısını koyabilir. Muayene sırasında tipik olarak hastalar parmakları ile ağrılı kemik ödemi noktasını göstererek “Ağrının merkezi burası..” diye işaret edebilirler. Röntgen grafilerinde sıklıkla hafif kireçlenme bulguları vardır ancak ödeme ait bir bulgu yoktur. Hastalığın tanısı manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ile konabilir (Resim 1). MRG hem hastalığın tanısı hem de tedavi sonucunun takibinde çok değerli bilgiler verir.

Ağrılı kemik iliği ödemi nasıl tedavi edilir?

Hastaların büyük çoğunluğunda istirahat, anti-inflamatuvar ilaçlar ve buz uygulaması ile yakınmalar hafifler. Üç-dört hafta koltuk değneği kullanarak bacağı yükten kurtarmak faydalıdır. Ağrının geçmesi 6-8 haftaya kadar sürebilir. Takip MRG’lerinde ödemin azalması ise daha uzun sürer. Ağrılı kemik ödemi düşük oranda aynı bölgede tekrar olabilir, bazen aynı eklemde farklı bölgelerde, bazen de başka bir eklemde görülebilir. Çoğu hastada ödem aylar içinde tamamen kaybolur, ancak bazı hastalarda ödem azalır ancak kemiği besleyen damarların bir kısmının tıkanmasına bağlı olarak “avasküler nekroz” adı verilen ölü kemik adacıkları ortaya çıkabilir. Avasküler nekrozun ortaya çıkması, hastalığın seyrini olumsuz etkiler, eklemdeki, aşınma hızlanır ve kısmi ya da tam protez ameliyatları gerekli olur.

Cerrahi tedavi kimin için uygundur?

İlaç tedavisine cevap alınamayan veya 6 haftalık tedaviye rağmen ağrısı devam eden hastalarda cerrahi tedavi gündeme gelir. Geçmiş yıllarda sadece kemiğe küçük delikler açılarak basınç azaltılmasına yönelik tedaviler yapılmaktaydı. Bu tedavilerden sonra birkaç hafta daha bacağı yükten kurtarmak için koltuk değneği kullanımı gerekli olmaktaydı. Günümüzde subkondral kemik çimentolama yöntemi ile koltuk değneği ihtiyacı ortadan kalkmaktadır.

Subkondral kemik çimentolama işlemi nedir?

Subkondral kemik çimentolama, ameliyathanede ve anestezi altında yapılır. MRG’lerde saptanan ödem alanına skopi adı verilen taşınabilir röntgen cihazı yardımı ile işlem için özel tasarlanmış kanül adı verilen kalın iğneler ile ulaşılır (Resim 2 ve 3). İstenilen bölgeye ulaşıldığının doğrulanmasından sonra, kanülün içinden biyoaktif kemk çimentosu bölgeye enjekte edilir. Bu çimento, 6-8 saate polimerize olarak sertleşen bir maddedir, ödemli kemiği güçlendirerek ağrıyı ortadan kaldırır ve zayıflamış olan kemiğe destek olur (Resim 4). Bu çimento vücutta 2-3 yıl içinde eriyerek kaybolur ve yerini normal kemik dokusuna bırakır. Yaklaşık 15 dk. süren bu işlemle birlikte, sıklıkla ilgili ekleme bir artroskopi yapılarak eklem içi ek menisküs ve kıkırdak sorunlarına da girişim yapılır. Genellikle 1 gece hastanede yatış gereklidir, bazı durumlarda aynı gün eve gidilebilir.

Subkondral kemik çimentolama işleminin avantajları nelerdir?

Subkondral kemik çimentolama işleminin en önemli avantajı, ağrıyı hızlı bir şekilde geçirmesi ve işlem sonrası herhangi bir destek veya koltuk değneği kullanımına ihtiyaç olmamasıdır. 2-3 gün içinde ağrıda belirgin bir azalma ortaya çıkar ve bu etki devam eder. Biyoaktif çimento yıllar içinde eriyerek kaybolur. Daha sonra yapılacak cerrahi işlemleri engellemez.

© Prof. Dr. Reha Tandoğan - Op. Dr. Asım Kayaalp